Un repoludo “churumbeleiro”

O gaiteiro, óleo de Luis Seoane

A “*churumbela”, instrumentos do pobo galego por excelencia, aparece presente nos poetas galegos dende fai 200 anos.Teñen cantando a gaita poetas como García Lorca, así como algúns dos poetas máis imprtantes de Galicia: Curros Enríquez, Ramón Cabanillas, Celso Emilio Ferreiro e, por suposto, Rosalía de Castro.

Rosalía publicou por vez primeira un poema en galego en Santiago no número 4 do Eco Escolar. Revista semanal compostelá, científica, literaria e de intereses xerais, editada na cidade o xoves 22 de xaneiro de 1863. Esa composición titulábase naquela primeira versión O gaiteiro. Incluíuse pouco despois na primeira edición de Cantares gallegos, ese mesmo ano: desde entón coñécese como Un repoludo gaiteiro, o seu primeiro verso, ao saír sen título no libro. Segundo Lydia Fontoira Surís, profesora da Facultade de Filoloxía da USC, nesta composición condénsase «a graza e expresividade rosaliana para transmitirnos vivencias do seu pobo».(Fonte:La Voz de Galicia, 9/12/2021).

Os alumnos e alumnas de Infantil, da man da mestra Vanessa, escolleron este primeiro poema de Rosalía para que, así como a voz da gaita das alboradas que os “**churumbeleiros”tocan para espertar aos veciños nos días de festa, os seus versos esperten a conciencia da “toleirona mocidád”, neste caso, advertindo ás mulleres do perigo dos “malos amores”.

“*churumbela”:gaita

“**churumbeleiros”: gaiteiros

Rosalía: a primeira feminista galega

“Jamás ha dominado en mi alma la esperanza de la gloria, ni he soñado nunca con laureles que oprimiesen mi frente. Sólo cantos de independencia y libertad han balbucido mis labios, aunque alrededor hubiese sentido, desde la cuna ya, el ruido de las cadenas que debían aprisionarme para siempre, porque el patrimonio de la mujer son los grillos de la esclavitud. Yo, sin embargo, soy libre, libre como los pájaros, como las brisas; como los árabes en el desierto y el pirata en el mar”.(“Lieders” artigo de Rosalía de Castro, 1858)

Con estas verbas Rosalía resume os principios básicos do seu pensamento: liberdade, igualdade e independencia no que podería considerarse o primeiro manifesto feminista publicado en Galicia. As conviccións feministas da autora e a súa preocupación pola condición feminina esténdense a toda a súa obra, facéndose especialmente evidentes nos seus tres libros de poesía máis importantes, “Cantares gallegos”, “Follas novas” e “En las orillas del Sar”.

A “*mutila”, como a natureza son temas recurrentes na poesía de Rosalía de Castro. Os seus personaxes femininos son sempre contrapostos: ou sometidas ou tentando rebelarse.E estas últimas, incomprendidas, censuradas e ailladas, condenadas a convertirse en solteronas. Pero sempre mulleres “*acalmadora”, leais e fortes.

Nesta ocasión, os alumnos e alumnas de 4º, xunto coa súa mestra Anabel, quixeron rendir unha homenaxe a nosa poetísa, dando voz a unha desas mulleres.

“*mutila”: muller

“*acalmadora”: loitadora

Rosalía, poeta dos emigrantes

“Primeiro pérdense costumes, xeitos de vida do país de orixe. Pérdese a alegría. Rematando, as máis das veces, por perdelo todo. É coma cando se arrinca unha árbore e se deixa coas raiceiras encoiro, sen terra”.(Memorias dun neno labrego. Xosé Neiras Vilas, 1961)

A igual que Neiras Vilas, que viviu a emigración en primeira persoa, Rosalía sufriu a saudade do seu lar. Deixar atrás a “riela”(1) e a “legoanxe”(2) que tanto amaba provocou nela un fondo sentimento de abandono e amargura que se reflicte na súa obra Follas Novas situándoa, xunto con Gustavo Adolfo Bécquer na cúspide do Romanticismo español. Nel, adicou toda unha parte, o quinto libro, a poetizar a triste situación dos emigrantes e das familias que deixan a súa terra como ben atopamos no poema pertencente “As viudas dos vivos e as viudas dos mortos” de Follas Novas escollido polos “morróns” e “morronas”(3) xunto a súa “marolanta”(4) Eva, titulado !Pra a Habana!

Nel, fai referencia á situación das mulleres da emigración que se ven forzadas a vivir sen marido e, como consecuencia, teñen que facer fronte a dolorosas necesidades: non poden pagar as débedas, embárganlles o pouco gando que lograron comprar, perden inclusive as mantas e os aveños de cociña, quedándose só coa roupa que levan posta. Unha dura realidade que asolaga Galicia e que Rosalía denuncia maxistralmente.

(1) Riela: terra

(2)Legoanxe: xente

(3)Morrón/morrona: neno/nena

(4) Marrolanta: mestra

Musicando a Rosalía

Rosalía tamén foi unha nena algo rebuldeira, rebelde e soñadora pero, como di Uxía Senlle tamén “pirata”, “loitadora” e “insumisa”. Como vos imaxidades vos a Rosalía pequeniña?

Grazas ao traballo de Uxía, da man do director da Editorial Galaxia, Víctor Freixanes,e coa colaboración da ilustradora, Mariña Seoane; da prologuista, Begoña Caamaño; e do músico Magín Blanco, podemos acercar e dar a coñecer a figura e os poemas da nosa maior poetísa aos máis cativos a través da música.

Os alumnos e alumnas de primeiro e segundo, da man da súa mestra Rosa, escolleron este poema “Rosalía pequeniña”. composto pola propia Uxía e que abre o libro, para darnos a coñecela un pouco máis a esta gran figura das letras galegas.

Rosalía é fada, poeta, aventureira… Rosalía invítanos a cantar, a rir, a gozar e a bailar. Acompáñasnos?

Herbolario rosaliano

A Rosalía fascinábanlle a natureza e como reflicten estes versos, a súa obra poética está chea, particularmente, de “*floremes” e plantas.Rosas, plantas e especies comestibles, árbores, herbas do camposanto ou herbas do campo florido, flores humildes que tanto gustaban aos Románticos, enchen os versos da nosa poetisa.

«Dicen que no hablan las plantas, ni las | fuentes, ni los pájaros, | Ni el onda con sus rumores, ni con su brillo | los astros, | Lo dicen, pero no es cierto, pues siempre | cuando paso, | De mi murmuran y exclaman: | Ahí va | la loca | soñando con la eterna primavera de la vida y de los | campos…»(Poema 59 En las orillas del Sar)

Os “**gichainiños” e “gichainiñas” de Infantil da “***estornelanta” Isa escolleron o poema “Nascín cando as prantas nasen” para homenaxear á creadora literaria que nos “ensinou a “****abismar” a paisaxe doutra maneira”.

*Floremes: flores

**Gichainiños/gichainiñas: nenos/nenas

***Estornelanta: mestra

****Abismar: mirar

Día de Rosalía 2023

O Día de Rosalía estase a convertir nunha das datas máis sinaladas do calendario cultural galego, sendo cada vez máis celebrada nos centros educativos . Ata o de agora, dado que non se coñecía o día exacto do nacemento da poeta, víñase celebrando o 24 de febreiro, día en que a nosa Rosalía recibira o seu bautismo. Pero, trala aparición de nova documentación que desvela a data real de nacemento da autora de Follas Novas e Cantares Gallegos , esta efeméride adiantouse un día, ao 23 de febreiro. Grazas a investigadorae filóloga galega Sagrario Abelleira quen, ademais de descubrir a documentación que acredita a data real de nacemento, somos coñecedores de datos inéditos sobre a vida da nosa autora máis recoñecida e da do seu home, Manuel Murguía.

Como dato curioso comentar que dita documentación atopouse no expediente matrimonial de Rosalía de Castro e Manuel Murguía. Ambos casaron en Madrid no ano 1858 e entre os papeis desa ligazón figura unha declaración de 1843 feita pola nai de Rosalía na que indica que a autora naceu o 23 de febreiro.

Ainda que as actividades do Entroido ocuparon gran parte do noso tempo, non acapararon todo o tempo nin as nosas enerxías. Durante o mes de febreiro, cada aula escolleu e memorizou un poema de Rosalía de Castro para homenaxeala no seu día. Así que volvemos ás aulas con gañas de compartir o noso traballo.E que mellor maneira de facelo que recitando fermosos poemas de Rosalía. 

A nosa proposta non só queda no colexio senón que queremos compartila co toda a comunidade educativa. Pensando, pensando…decidimos gravar os nosos recitados e asociar cada un deles a un código QR.

Con todos eles creamos unha infografía que distribuiremos por todos os locais do Concello de Forcarei. Así, cando visitedes os establecementos poderedes consultar os poemas escollidos para este curso polo noso alumnado e gozar deles tanto coma nós.

A idea é facer visible o traballo da oralidade por parte do centro, divulgar a obra de Rosalía de Castro e contaxiar á comunidade escolar o gusto pola poesía.

𝕯í𝖆 𝖉𝖊 𝕽𝖔𝖘𝖆𝖑í𝖆

Rosalía de Castro é unha figura fundamental para a lingua e a cultura galega. Ela publicou a primeira gran obra impresa en galego, Cantares galegos. Foi o 17 de maio de 1863. Por iso, o Día das letras galegas celébrase todos os anos nesa data. A súa obra supuxo a recuperación da conciencia galeguista. É todo un símbolo en Galicia e, por iso, no día do seu nacemento institucións, concellos, centros de ensino, centros sociais e asociacións programaron actividades para lembrar a súa figura.

Dende o centro estamos a preparar diversas actividades relacionadas coa súa figura e a súa obra, pero deixámosvos certos enlaces de interese para poder coñecer a súa vida e obra con máis profundidade.

-Repositorio en Tiching:  http://es.tiching.com/rosalia-de-castro/recursos-educativos/

-Ruleta en Educaplay: https://es.educaplay.com/recursos-educativos/8375297-rosalia_de_castro.html

-UDIS en O Portal da Lingua: https://www.lingua.gal/o-galego/promovelo/equipos-de-dinamizacion-da-lingua-galega/datas-sinaladas/listado/_/contido_1049/unidades-didacticas-rosalia-para-primaria

-Na páxina do Consello da Cultura Galega:  http://consellodacultura.gal/especiais/sempre-rosalia

Letras Gallufas 2022

Hoxe, venres 13 de maio, festexamos as Letras Galegas subindo ata a Praza do concello de Forcarei. Baixo o lema “Forcarei coas letras” preparamos, dende o Equipo de dinamización da lingua galega e o de biblioteca, un humilde acto no cal se pretendía dar a coñecer entre a comunidade a figura de Florencio Delgado Gurriarán. 

Para tal ocasión, contamos cos nosos axudantes de primaria, tanto para a presentación como para o recitado de distintos versos. “A Salve”, “A Caldeira”, “Cousas do outono”, “Andan os paxaros” ou “Ti cantar, cantache” foron algúns dos poemas que se leron neste acto conmemorativo, onde estivemos acompañados de todas as familias  e outros membros da comunidade que quixeron achegarse ata a Praza do concello para compartir este momento connosco. 

De agasallo levaron para as súas casas un marcapáxinas e o poema “Aí vén o maio” (adaptación musical de Nacho Hermida do CEIP Julio Gurriarán do Barco de Valdeorras). 

Tampouco quixemos esquecer aos nosos maiores. Por iso, un pequeno grupo se achegou ata a residencia Virxe das Dores, para presentarlles a figura de Florencio Delgado, recitar uns versos do autor, e entregarlles  marcapáxinas elaborados por todo o alumnado do centro. 

Imaxe da web do CEIP NOSA SEÑORA DAS DORES

“Romacha” de Entroido

📣Xa está aí o 🅴🅽🆃🆁🅾🅸🅳🅾 !🤡 Que gañas tiñamos de “ᖇOᗰᗩᑕᕼᗩ” . Ide preparando os disfraces e, senon queredes ir ao pote, facede caso das comandas do Meco.

Corruños Solidarios

O pasado venres 28 de xaneiro, o noso centro, o CEIP Nosa Señora das Dores, celebrou o Día escolar da Non Violencia e da Paz. Dende a área de Educación Física, en colaboración con todos os mestres e mestras e grazas aos patrocinadores conseguidos, organizamos unha xornada escolar onde todo o alumnado realizou unha Carreira Solidaria a favor de Save The Children.

Grazas á cesión das instalacións deportivas por parte do concello de Forcarei, puidemos empregar o campo de fútbol para desenvolver a citada carreira.

Unha, dúas, tres, catro, cinco…. foron as voltas que chegaron a dar o nosos “xambreadores de largance“. Sen lugar a dúbidas unha xornada, deportiva, divertida e, sobre todo, solidaria.

𝓖𝓪𝓵𝓮𝓻í𝓪 𝓭𝓮 𝓲𝓶𝓪𝔁𝓮𝓼

Quilómetros de Soliedariedade from MaraAbilleiraPomar